کارکردهای بلاغی ترجمه در شکل گیری ساختار تفسیر عرفانی

کارکردهای بلاغی ترجمة در شکل گیری ساختار تفسیر عرفانی* دکتر سوسن جبری1  استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه دکترمحمّد نبی احمدی استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی کرمانشاه چکیده ترجمة شیوه­ها، انواع و کارکردهای متفاوتی دارد، از جمله این کارکردها زمینه­سازی بیان تأویل آیات و احادیث و روایات است. در متون عرفانی بنای سخن بر آیات، احادیث، روایات و نقل قول­های فراوانی قرار می­گیرد. بنابراین نیاز به استناد عینی به اصل متن، عارف را وامی­دارد تا متن عربی را در کنار ترجمة آن، در کلام خود بیاورد. بزرگان صوفیه، از جمله­ ابوالفضل رشید الدین میبدی در النوبة الثالثه کشف الاسرار و عدﺓ الابرار، ترجمة را به علاوه بر نیاز اساسی به استشهاد، در جهت بیان رسا و تأثیرگذار درک باطنی خود، از آیات و احادیث به­کارگرفته­اند. ظرافت، عمق و پیچیدگی و کارآیی این نوع ترجمة، نقش بنیادی و چشمگیری در شکل­گیری ساختار زبانی و معنایی متن دارد این موضوع در این پژوهش، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته­ها  نشان می­دهند در تفسیرعرفانی میبدی، ترجمة آیات، احادیث، روایات و نقل قول­ها، هم درکنار اصل عربی و هم در غیاب اصل عربی، آمده­اند. همچنین، بنا بر نیاز، هر دو شیوة ترجمه مستقیم و ترجمة آزاد، به­کارگرفته شده­ است. چینش حساب شدة ترجمه­ها، در ساختار زبانی و معنایی متن، به گونه­ای است که در همان چندین جملة آغازین ترجمة آیات و احادیث و روایات، چرخش از معنای ظاهری به سوی معنای تأویلی رخ می­دهد و در ادامه با شرح و بسط معنای تأویلی، ساختار زبانی و معنایی متن شکل می­گیرد. چنین است که نویسنده درون ترجمة­ها و یا در پیوند با این ترجمة­ها، زمینه بیان اندیشه­اش را مهیّا می­گرداند. همچنین این شیوة ترجمه در هماهنگ کردن مضمون متن عربی و اندیشة نویسنده، یکپارچه سازی ساختار معنایی متن، افزایش عمق و ابعاد معنا، نقش زیربنایی به عهده دارد. در مجموع این کارکردهای بلاغی ترجمة عارفِ مفّسرِ مترجم هستند که، را به هدف نهایی، بیان مستند، روشن، زیبا و تأثیرگذار تأویلات و اندیشه­های عارفانه­اش می­رسانند. واژگان کلیدی: بلاغت، ترجمة، تأویل، تفسیر عرفانی، کشف الاسرار و عدﺓ الابرار، ابوالفضل رشیدالدین میبدی. * تاریخ دریافت مقاله: 21/03/1390                    تاریخ پذیرش نهایی: 17/11/1390 1- نشانی پست الکترونیکی نویسنده مسئول: [email protected]